تجهیزات تشخیصی – کلینیک ماهان

تجهیزات تشخیصی کلینیک چشم پزشکی ماهان

دستگاه OCT

یک ابزار تشخیصی دقیق در چشم‌پزشکی است که بدون تماس و بدون درد از لایه‌های مختلف شبکیه، عصب بینایی و حتی قرنیه، تصاویر مقطعی و بسیار دقیق تهیه می‌کند.

OCT چه کار می‌کند؟

با استفاده از نور لیزرِ بی‌خطر، از بافت‌های داخل چشم اسکن می‌گیرد و:

🔍 ۱.لایه‌های شبکیه را با دقت میکروسکوپی نشان می‌دهد بررسی آب‌تجمع‌ها (ادم ماکولا) بررسی سوراخ ماکولا، کلافگی بافتی، غشاء اپی‌رتینال

🔍 ۲. ضخامت عصب بینایی را اندازه‌گیری می‌کند تشخیص و پیگیری گلوکوم (چشم‌فشار)

🔍 ۳. ارزیابی ماکولا و مرکز بیناییمهم در بیماران مبتلا به دیابت AMD (دژنراسیون ماکولا)

🔍 ۴. ارزیابی قرنیه برای قوز قرنیه (کراتوکونوس) قبل از عمل لازک/لیزیک پیگیری پیوند قرنیه

چه کسانی نیاز به OCT دارند؟

– بیماران دیابتی
– بیماران با مشکوک به گلوکوم
– افراد با کاهش دید نامشخص
– بیماران AMD
– بیماران با بیماری‌های شبکیه

مزایای OCT چیست؟

سریع (کمتر از ۵ دقیقه)
تماس ندارد (No-touch)
هیچ درد یا عارضه ندارد
بسیار دقیق و قابل مقایسه در طول زمان

دستگاه پریمتری

منظور از «پریمتری» همین دستگاه‌هایی است که میدان دید (Visual Field) چشم رو اندازه‌گیری می‌کنند.

پریمتری (Perimetry) یا «تست میدان دید» ابزاری برای سنجش میزان دید محیطی و نقاط کور چشمی است.

شرکت زایس مدل‌های مختلفی از پریمتری دارد، معروف‌ترینش Humphrey Field Analyzer (HFA) است.

نسل جدید کمپانی زایس قابلیت تحلیل پیشرفت گلوکوم دارد و همچنین برای تشخیص ضایعات میدان دید.

کاربردها:

تشخیص گلوکوم (آب‌سیاه) — چون گلوکوم معمولا با از بین رفتن تدریجی میدان دید همراه است.
پیگیری پیشرفت بیماری میدان دید در طول زمان
ارزیابی اثر درمان‌ها روی بینایی محیطی
تشخیص نقص‌های بینایی ناشی از مشکلات عصبی (مثلاً تومور عصبی، آسیب عصب بینایی)

دستگاه بیومتری IOL MASTER

این دستگاه بدون تماس با چشم کار می‌کند؛ یعنی هیچ وسیله‌ای به قرنیه نمی‌خورد، آزمایش سریع و راحت است و نیازی به بی‌حسی ندارد.

🎯 چه کاربردی دارد

مهم‌ترین کاربرد IOL Master در جهت تعیین قدرت مناسب لنز داخل‌چشمی قبل از جراحی آب‌مروارید (کاتاراکت) یا سایر جراحی‌های لنز/رفراکتیو است. با اندازه‌گیری دقیق ابعاد چشم، جراح می‌تواند لنزی با دیوپتر مناسب انتخاب کند تا دید بعد از عمل بهترین باشد

✅ مزایای IOL Master نسبت به بیومتری قدیمی (اولتراساوند)

دقت بسیار بالاتر: IOL Master معمولاً قادر است طول محوری چشم را با دقت حدود ±0.02 میلی‌متر بسنجد، در حالی‌که روش اولتراسونیک معمولی دقتی حدود 0.10–0.12 میلی‌متر دارد. یعنی تقریباً پنج برابر دقیق‌تر است.

دستگاه Specular Microscopy

Specular Microscopy یک روش غیرتهاجمی تصویربرداری از «لایهٔ داخلی قرنیه» (لایهٔ اندوتلیوم قرنیه) است. این لایه از سلول‌های تخت و بسیار نازک تشکیل شده که وظیفهٔ اصلی‌شان حفظ شفافیت و خشک نگه داشتن قرنیه است.

در این روش نور (معمولاً نور سفید) به سمت قرنیه تابیده می‌شود؛ قسمتی از نور به سطح خلفی قرنیه (محل تماس اندوتلیوم با مایع داخل چشم) می‌تابد و منعکس می‌شود، سپس این بازتاب توسط میکروسکوپ گرفته و تصویری از شبکهٔ سلول‌های اندوتلیوم ایجاد می‌شود.

نتیجهٔ این بازتاب و تصویر «عکس میکروسکوپی» از سلول‌های اندوتلیوم است که می‌توان با نرم‌افزار آن را آنالیز کرد: تعداد سلول‌ها، اندازه، شکل و یکنواختی آنها بررسی می‌شود.

✅ کاربردها و اهمیت

Specular Microscopy برای ارزیابی سلامت اندوتلیوم قرنیه به کار می‌رود — چون این سلول‌ها نقش حیاتی در شفافیت قرنیه دارند. اگر تعدادشان کم شود یا ساختارشان تغییر کند، احتمال «تورم قرنیه» (edema) و کاهش دید وجود دارد.

پیش از جراحی‌هایی مثل جراحی آب‌مروارید (کاتاراکت)، کاشت لنز داخل‌چشمی یا پیوند قرنیه، از Specular Microscopy استفاده می‌شود تا مطمئن شوند لایهٔ اندوتلیوم سالم است و چشم برای عمل مناسب است.

برای تشخیص و پایش بیماری‌های اندوتلیالی — مانند Fuchs endothelial dystrophy و سایر بیماری‌های قرنیه — بسیار ارزشمند است. تغییر در «چگالی سلول»، «اندازه سلول» (polymegathism) و «شکل سلول» (pleomorphism) قابل مشاهده است.

همچنین برای بررسی وضعیت قرنیه پس از جراحی، استفادهٔ طولانی‌مدت لنز تماس، یا در پیوند قرنیه (برای ارزیابی سلامت قرنیه اهداکننده) کاربرد دارد.

🧑‍⚕️ نحوه انجام و ویژگی‌ها

آزمایش بدون تماس است — یعنی چیزی به چشم نمی‌زند، نیازی به بی‌حسی نیست و برای بیمار راحت است.

بیمار روبه‌روی دستگاه قرار می‌گیرد، چشم را روی نقطهٔ ثابت می‌گیرد و چند لحظه چشم را ثابت نگاه می‌دارد تا تصویر اندوتلیوم قرنیه ثبت شود.

سپس تصویر توسط نرم‌افزار تجزیه و تحلیل می‌شود تا پارامترهایی مثل:

تراکم سلول اندوتلیال (Cell Density / ECD)
تنوع اندازه سلول‌ها (Polymegathism)
تنوع شکل سلول‌ها (Pleomorphism / Hexagonality)
(در بعضی دستگاه‌ها) ضخامت قرنیه هم اندازه‌گیری می‌شود

دستگاه Pentacam

Pentacam یک سیستم تصویربرداری و توپوگرافی/توموگرافی جلوی چشم کار می‌کند است.دستگاه با دوربین چرخان شیم فلاگ کار می‌کند ودر ۲ ثانیه چند عکس مقطعی از بخش جلوی چشم (از قرنیه تا لنز داخل‌چشمی) می‌گیرد.

✅ چه کارهایی با Pentacam میشه انجام داد

با Pentacam می‌توان:

– توپوگرافی (topography) و توموگرافی قرنیه — یعنی نقشه انحنای قرنیه (curvature)، شکل قرنیه (elevation), سطح جلویی و پشتی قرنیه.
– پچیمتری کل قرنیه (pachymetry) — اندازه‌گیری ضخامت قرنیه در نقاط مختلف (مرکز، نازک‌ترین نقطه، لبه‌ها و …)
– تحلیل سه‌بعدی بخش قدامی چشم: عمق حفره قدامی (anterior chamber depth)، حجم حفره، زاویه حفره (جایی که ممکن است برای بررسی گلوکوم استفاده شود)
– تشخیص و پایش بیماری‌ها و ناهنجاری‌ها — مثل Keratoconus و قوز قرنیه (ناهنجاری انحنای قرنیه)، اکتازی (ectasia)، نازک شدن قرنیه، ارزیابی قرنیه پیش از جراحی لیزیک یا IOL، لیستی برای انتخاب لنز داخل‌چشمی و لنز تماسی مناسب.
– ارزیابی شفافیت قرنیه و لنز — برای تشخیص ابری شدن لنز (مثلاً کاتاراکت) یا تغییرات بافتی.

🧑‍⚕️ چرا Pentacam مهم است

چون اطلاعات دقیق و جامع (انحنای قرنیه، ضخامت قرنیه، شکل ۳بعدی جلوی چشم) را بدون تماس و با دقت بالا می‌دهد — این یعنی خطرات کمتر، راحتی بیشتر بیمار و نتایج قابل اعتمادتر.

برای تصمیم‌گیری‌های مهم: مثل ارزیابی مناسب بودن چشم برای جراحی لیزیک یا کاشت لنز؛ تشخیص زودهنگام تغییرات قرنیه (نازکی، مخروطی شدن) — که ممکن است اگر دیر تشخیص داده شوند، مشکلات جدی ایجاد کنند.

برای پایش طولانی‌مدت: اگر بیماری قرنیه دارید، یا قبل/بعد از عمل جراحی هستید، Pentacam اجازه می‌دهد تغییرات به‌دقت دیده شوند و روند درمان یا پیشگیری بهتر برنامه‌ریزی شود.

تونومتری اوتوماتیک

معمولاً به روشی اشاره دارد که فشار داخل چشم — یعنی Intraocular Pressure (IOP) — به‌صورت خودکار و بدون تماس مستقیم با قرنیه اندازه‌گیری می‌شود؛
در این روش، بیمار جلوی دستگاه می‌نشیند، چانه و پیشانی‌اش روی تکیه‌گاه قرار می‌گیرد و دستگاه با یک پاف هوای ملایم به قرنیه می‌زند؛ سپس با تحلیل تغییر شکل قرنیه (فشرده شدن کوتاه‌مدت) فشار داخل چشم محاسبه می‌شود.

چون هیچ تماس فیزیکی با قرنیه نیست، نیازی به قطره بی‌حسی نیست و کار راحت‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود.

✅ مزایا و کاربرد تونومتری اوتوماتیک

– بدون تماس: خطر انتقال عفونت یا خراش قرنیه ندارد، چون قرنیه لمس نمی‌شود.
– راحت و سریع: مناسب برای معاینات اولیه، بررسی سریع فشار چشم، و برای بیمارانی که تماس مستقیم برایشان ناخوشایند است (مثل کودکان).
– خودکار و کاربر-دوست: دستگاه‌های مدرن دارای “auto-tracking / auto-capture” هستند — یعنی دستگاه خودش تنظیم می‌کند و وقتی چشم و قرنیه در موقعیت مناسب قرار گرفت، پاف هوا و اندازه‌گیری بدون دخالت دستی شروع می‌شود.
– دقت تونومتری غیرتماسی
نتایج ممکن است تحت تأثیر ویژگی‌های قرنیه (مثل ضخامت یا شکل غیرعادی) باشند؛ اگر قرنیه خیلی نازک یا ضخیم باشد، نتیجه «فشار داخل چشم واقعی» ممکن است دقیق نباشد.
در بعضی موارد (مثل اشکال در استحکام قرنیه، حرکت چشم، پلک زدن، یا تمرکز نکردن بیمار) نتیجه ممکن دقیق نباشد پس همکاری بیمار مهم است.
🩺 کاربرد در مطب / بیمارستان

تونومتری اوتوماتیک غالباً برای:

– غربالگری فشار داخل چشم — مثلاً معاینه روتین، چکاپ سالانه، یا بررسی‌های اولیه برای تشخیص زودهنگام Glaucoma (آب سیاه).
– کنترل پس از تشخیص یا درمان گلوکوم — برای دیدن اینکه آیا فشار چشم تحت کنترل است یا نیاز به تغییر درمان هست.
– مواردی که تماس مستقیم مطلوب نیست — مثل کودک، بیمار حساس یا بدقرار، یا در شرایطی که بی‌حسی یا مراقبت ویژه دشوار است.

دستگاه سونوگرافی B Scan

B-Scan نوعی سونوگرافی چشم است که با امواج فراصوت (ultrasound) داخل یا پشت چشم و کاسه چشم (orbit) را تصویر می‌کند.

✅ چه مواقعی B-Scan استفاده می‌شود:

وقتی “دید مستقیم” به عقب چشم ممکن نباشد — مثلاً اگر عدسی چشم کدر باشد (کاتاراکت خیلی شدید)، قرنیه یا بخش‌های دیگر مات یا کدر باشند، یا اگر خونریزی داخل زجاجیه (vitreous hemorrhage) باشد. در این شرایط پشت چشم قابل مشاهده نیست و B-Scan کمک می‌کند.

برای بررسی شبکیه (retina)، زجاجیه (vitreous)، عصب بینایی (optic nerve)، دیواره‌های چشم و کاسه چشم (orbit) — مثلاً تشخیص جداشدگی شبکیه (retinal detachment)، خونریزی داخل زجاجیه، تومورهای داخل چشمی، اجسام خارجی، التهاب، یا ضایعات دیگر.

در معاینات بعد از ضربه یا تروما به چشم یا کاسه چشم (مثلاً ضربه، نفوذ جسم خارجی) — وقتی ساختارها ممکن است آسیب دیده باشند.

🧑‍⚕️ چطور انجام می‌شود؟

غالباً از راه پلک انجام می‌شود: چشم را می‌بندی، ژل مخصوص روی پلک یا روی پروب می‌زنند و پروب را قرار می‌دهند — بدون درد، بدون نیاز به باز کردن چشم

مزایا:

– سریع
– نسبتاً ساده
– غیرتهاجمی

دستگاه سونوگرافی A Scan

A-Scan نوعی سونوگرافی چشمی (اولتراسونوگرافی) است که با امواج فراصوت (ultrasound) انجام می‌شود.

✅ چه چیزی با A-Scan اندازه‌گیری می‌شود:

– طول محوری چشم (Axial Length, AL) — یعنی فاصله از قرنیه تا شبکیه. این مهم‌ترین کاربرد A-Scan است.
– عمق حفره قدامی چشم (Anterior Chamber Depth) — فاصله بین قرنیه و عدسی داخل چشم.
– ضخامت عدسی (Lens Thickness) — یعنی فاصله بین سطح جلو و عقب عدسی طبیعی یا کدر شده.

🎯 کاربرد و اهمیت

– مهم‌ترین کاربرد A-Scan زمانی است که قرار است کاتاراکت (آب مروارید) جراحی شود: برای انتخاب قدرت مناسب لنز داخل‌چشمی (IOL) که بعد از عمل قرار داده می‌شود، نیاز به دانستن دقیق «طول چشم» و سایر ابعاد است.
– در مواردی که شرایط چشم اجازه نمی‌دهد از روش‌های نوری بیومتری (optical biometry) استفاده شود — مثلاً وقتی عدسی کاملاً کدر است — A-Scan گزینه مناسب و قابل اعتماد است.
– همچنین برای ارزیابی چشمان با ساختار غیرمعمول (مثل چشم‌های خیلی کوتاه/بلند، موارد مادرزادی، بیماری‌های خاص، چشم‌هایی با مایع داخل چشمی خاص) کاربرد دارد

پاکیمتری (Pachymetry)

پاکیمتری یعنی «اندازه‌گیری ضخامت قرنیه» (لایه شفاف جلوی چشم). این ضخامت معمولاً با واحد «میکرون» (µm) گزارش می‌شود. در افراد طبیعی ضخامت مرکزی قرنیه اغلب در حدود ـ حدود ۵۰۰ تا ۵۵۰ میکرون است.البته ضخامت ممکن است در نقاط متفاوت قرنیه (مرکز، محیط، لبه‌ها) تغییر کند.

🛠️ چطور پاکیمتری انجام می‌شود؟

دو روش اصلی وجود دارد:

اولتراسوند (Ultrasound Pachymetry):

اپتیکال / تصویری (Optical Pachymetry): بعضی دستگاه‌ها با نور/لیزر (مثل سیستم‌هایی مثل OCT، Pentacam و اسپکولار میکروسکوپی ضخامت قرنیه را بدون تماس مستقیم با چشم اندازه‌گیری می‌کنند.

تست معمولاً بسیار سریع و بدون درد است، گاهی با بی‌حسی موضعی برای راحتی بیمار.

✅ چرا پاکیمتری مهم است — چه کاربردهایی دارد؟

پاکیمتری کاربردهای بالینی مهمی دارد:

برای تشخیص و پیگیری بیماری‌های قرنیه مثل Keratoconus (قوز قرنیه)، ادم قرنیه، یا تغییرات پس از جراحی قرنیه.

پیش از جراحی انکساری (مثل لیزیک/لازک/SMILE) یا سایر جراحی‌های قرنیه — چون ضخامت قرنیه تعیین می‌کند آیا قرنیه به اندازه کافی ضخیم است برای ایمنی عمل.

در تشخیص و مدیریت Glaucoma (آب‌سیاه) یا فشار چشم — چون ضخامت قرنیه روی نتیجه فشار داخل چشم (IOP) تأثیر دارد؛ اگر قرنیه نازک‌تر یا ضخیم‌تر باشد، فشار به‌دست‌آمده ممکن است کمتر یا بیشتر از واقعی باشد.

برای پیگیری روند درمان یا جراحی قرنیه، بررسی سلامت لایه قرنیه بعد از عمل یا در بیماری‌هایی که قرنیه درگیرند.